هر انسانی مراحلی از رشد و تکامل بدنی و روانی را طی می‌کند. بلوغ نیز یکی از این مراحل است. دوره بلوغ برای پسران همراه با تغییراتی در ظاهر بدن و خلق‌وخوی آنهاست؛ از افزایش توده بدنی گرفته تا تمایل به جنس مخالف و تلاش برای کسب هویت مستقل از پدر و مادر. در این مقاله ضمن بررسی علائم بلوغ در پسران، درباره اختلالاتی مانند بلوغ دیرهنگام و زودهنگام نیز توضیحاتی می‌دهیم. همچنین توصیه‌هایی برای والدین داریم تا نقش خود را در این دوران بهتر ایفا کنند.
علائم بلوغ پسران
بلوغ جنس مذکر بین ۹ تا ۱۴سالگی رخ می‌دهد، هرچند گاهی اوقات پسران دچار بلوغ زودرس یا دیررس می‌شوند. برخی از تغییرات دوره بلوغ آشکار و برخی پنهان‌اند. فرزند پسر شما ممکن است تجربیاتی داشته باشد که از دید خودش خجالت‌آور باشند و بسیاری از تغییراتی را که در دوره بلوغ رخ می‌دهند از شما پنهان کند. از این رو لازم است با مهم‌ترین علائم این دوره آشنا باشید.
۱. تغییرات بدنی
بدن پسران در این دوره شروع به بزرگ شدن می‌کند و بازوها و سرشانه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند. پسران از حدود ۱۳سالگی قد می‌کشند. در این دوره پسرها توان بدنی بیشتری پیدا می‌کنند. یکی از علائمی که در این دوره ممکن است برای فرزند یا حتی والدینش عجیب یا نگران‌کننده باشد، رشد سینه‌هاست. این تغییر به دلیل وجود اندکی هورمون استروژن است. هرچند این رشد به اندازه دختران نیست، ممکن است سبب نگرانی یا حتی شرمساری شود. باید دانست که جای نگرانی نیست و این بخشی از بزرگ شدن توده بدن است.
فقط در صورتی که رشد سینه پیش یا پس از دوره بلوغ رخ دهد یا بیش از اندازه باشد باید به پزشک مراجعه کرد.
۲. عرق‌کردن، رشد موهای زائد و جوش‌زدن
دوره بلوغ پسرها با رشد ریش و موهای زائد در نقاط مختلف بدن همراه است. در کنار اینها، تعریق بیشتر و بوی عرق نیز باعث تجربه‌ای ناخوشایند برای آنها و دیگران می‌شود.
چشمگیرترین تغییر ظاهری که ممکن است پسرتان را خانه‌نشین یا خجالت‌زده کند، جوش‌زدن صورت یا نقاط دیگر مانند پشت کمر و سرشانه‌هاست. این جوش‌ها به دلیل افزایش فعالیت هورمون‌های جنسی و تولید بیشتر روغن در سطح پوست است. این زمان فرصتی مهم است تا فرزندان پسر خود را با بهداشت شخصی و لزوم حمام‌کردن مرتب و شست‌وشوی صورت آشنا کنید.
۳. رشد بیضه‌ها و آلت تناسلی
یکی از تغییرات مهم دوره بلوغ پسران رشد دستگاه تناسلی است. در این دوره، بیضه‌ها تا دو برابر اندازه اولیه خود بزرگ می‌شوند، آلت تناسلی درازتر و ضخیم‌تر می‌شود و موهای زائد اطراف آنها رشد می‌کند. برخی مردان برجستگی‌های مرواریدی ریزی روی آلت تناسلی خود دارند. این برجستگی‌ها شبیه جوش‌اند، اما دائمی و طبیعی و بی‌ضررند.
۴. نعوظ و انزال شبانه
یکی از مراحل بلوغ پسران که باعث نگرانی و خجالت‌زدگی آنها می‌شود، مسئله نعوظ و خواب‌های شبانه است. هر مرد بالغی در خواب دفعاتی از نعوظ را تجربه می‌کند. این امر کاملا طبیعی و نشانه سلامت دستگاه تناسلی است. پسران در دوره نوجوانی ممکن است هنگام خواب دچار انزال مایع منی نیز بشوند. این مسئله نیز کاملا طبیعی است. بااین‌حال از آنجایی که این اتفاق تاکنون برای آنها رخ نداده ممکن است خجالت‌زده یا مضطرب شوند. بهتر است والدین در ابتدای دوره بلوغ این موضوع را با پسران خود در میان بگذارند تا آنها آمادگی ذهنی لازم را داشته باشند.
گاهی اوقات نعوظ غیرارادی نیز در پسران رخ می‌دهد. لازم است با آنها درباره این موضوع نیز صحبت کنیم. به آنها بگویید که به‌تدریج تسلط بیشتری بر آن پیدا می‌کنند و نباید نگران یا مضطرب شوند.
۵. تغییر صدا
با گذر از سال‌های بلوغ پسران، صدای آنها به‌تدریج تغییر می‌کند و بم‌تر می‌شود. دلیل آن بزرگ‌ترشدن کلی بدن و ضخیم‌ترشدن تارهای صوتی است. بهتر اینکه به تغییرات صدای آنها توجه نکنیم و این مسئله را به روی آنها نیاوریم، چراکه واکنش ما ممکن است باعث نگرانی و استرس در آنها شود.
۶. تغییرات خلق‌وخو
یکی از مهم‌ترین تغییرات در بلوغ پسران، تغییرات روحی و روانی است. پسران در این دوره به دلیل نوسان هورمون‌های جنسی تغییرات مختلفی را در خلقیات، رفتار و احساسات خود تجربه می‌کنند. گاهی اوقات ممکن است بیش از حد پرانرژی، پرخاشگر یا ناراحت و افسرده به نظر برسند. بهتر است والدین در این دوره با صبر و متانت بیشتری با فرزندان خود برخورد کنند و در صورت لزوم، از روان‌شناس کودک و نوجوان کمک بگیرند.
۷. تمایل به جنس مخالف
از دیگر تفاوت‌های مهم این دوره با دوره پیش از آن، تمایل به جنس مخالف است که به‌تدریج در پسرها ظاهر می‌شود. مثلا ممکن است پسر از یکی از دختران اقوام یا آشنایان خوشش بیایید. شاید این احساس تمایل با احساساتی سردرگم‌کننده مانند علاقه، شرمساری یا حتی استرس هنگام رویارویی همراه شود. این احساسات کاملا طبیعی‌اند و دلیل آنها فعال‌شدن هورمون‌های جنسی است. والدین باید در این دوران با ذهنی باز پذیرای این تغییرات باشند و فضایی امن برای گفت‌وگو با فرزندان خود فراهم کنند.
اختلالات بلوغ پسران
بلوغ نیز مانند هر تغییر دیگری در بدن ممکن است دچار اختلال شود. در کل دو نوع اختلال در بلوغ وجود دارد: بلوغ زودهنگام و دیرهنگام.
۱. بلوغ زودرس
اگر پسری زودتر از دیگران به بلوغ برسد، آن را بلوغ زودهنگام می‌گویند. گرچه سن بلوغ پسران بسته به نژاد و جغرافیای زندگی متفاوت است، گاهی اوقات بلوغ بسیار زودتر از زمان موعود رخ می‌دهد. مثلا اگر کودکی در ۶سالگی به بلوغ برسد، زودهنگام خواهد بود.
دلیل بلوغ زودهنگام روشن نیست. گاهی اوقات اختلالات هورمونی، بیماری‌های ژنتیکی، تومورها یا مشکلات مغزی باعث بلوغ زودهنگام می‌شوند. یکی از مشکلاتی که ممکن است دردسرساز شود، رشد ناگهانی استخوان‌ها و بزرگ‌شدن توده بدن در کودکی است که دچار بلوغ زودهنگام می‌شود. در این حالت بلوغ زودتر نیز پایان می‌یابد و کودک به‌اندازه دیگران قد نمی‌کشد. مشکل دیگر تغییر خلق‌وخو پیش از موعد است که شاید در مدرسه برای او مشکلاتی ایجاد کند. برای درمان علائم بلوغ زودرس پسران می‌توان با تجویز دارو روند را کند کرد.
۲. بلوغ دیرهنگام
گاهی اوقات عواملی مانند فرهنگ محیطی، تغذیه یا بیماری‌های خاص باعث تأخیر در بلوغ می‌شوند. اگر پسر شما به ۱۴سالگی رسیده و هنوز دستگاه تناسلی او کاملا رشد نکرده است، به‌معنای بلوغ دیرهنگام است. بلوغ دیرهنگام در اغلب موارد مشکلی ایجاد نمی‌کند چراکه درنهایت فرد به بلوغ می‌رسد. بیشتر از دوسوم مردان بلوغ دیرهنگام را تجربه می‌کنند، بنابراین اگر فرزند پسرتان بیماری یا مشکلات جسمانی خاصی ندارد، نباید نگران به تأخیر افتادن بلوغ شد.
تجربه شما از بلوغ
به‌عنوان پدر و مادر چه تجربه‌ای از بلوغ پسر خود و مشکلات و مسائل این دوران دارید؟ در صورت تمایل نظرات خود را با ما و مخاطبان در میان بگذارید. همچنین اگر نوجوانی هستید که این دوره را پشت‌سر می‌گذارید، می‌توانید از نگرانی‌ها و دغدغه‌ها و تجربه خود بنویسید.
تربیت کودکان شاد و سالم امروز، و انسان‌های موفق فردا