IUGR یا محدودیت رشد داخل رحمی به وضعیتی گفته می‌شود که وزن جنین کمتر از صدک دهم تخمین‌زده‌شده برای سن بارداری است. این عارضه علت مشخصی ندارد و ممکن است بیماری‌های مزمن مادر یا مشکلات جفت و بند ناف باعث ایجاد آن شوند. می‌خواهید بدانید IUGR چیست و چه علائم و عللی دارد؟ در این مقاله همه را خواهید خواند.
IUGR چیست؟
محدودیت رشد داخل رحمی که محدودیت رشد جنین (FGR) نیز نامیده می‌شود، وضعیتی است که جنین کوچک‌تر از آن چیزی است که برای آن هفته از بارداری تخمین زده می‌شود. این یعنی جنین داخل رحم با سرعت موردانتظار رشد نمی‌کند. معمولا این عارضه بعد از هفته ۲۰ بارداری تشخیص داده می‌شود.
البته باید به این نکته هم توجه کنید که جنین‌ها با سرعت‌های متفاوتی رشد می‌کنند و کوچک‌بودن جنین لزوما به‌معنای IUGR نیست.
انواع محدودیت رشد داخل رحمی
- متقارن (اولیه): ۳۰درصد موارد IUGR از این نوع‌اند. در این نوع محدودیت رشد داخل رحمی، تمام اعضای بدن جنین کوچک‌اند.
- نامتقارن (ثانویه): ۸۰درصد موارد ابتلا به محدودیت رشد داخل رحمی از نوع ثانویه‌اند. در این نوع IUGR فقط شکم جنین کوچک است و سر و مغز او اندازه‌های موردانتظار را دارند.
علت IUGR چیست؟
محدودیت رشد جنین چندین علت احتمالی دارد. در برخی موارد، این عارضه به دلیل وجود مشکل در جفت یا بند ناف ایجاد می‌شود. این اندام‌ها مسئول رساندن مواد مغذی، اکسیژن و خون به جنین‌اند و با ایجاد مشکل برای آنها فرایند تغذیه جنین مختل می‌شود و جنین آن‌قدری که باید رشد نمی‌کند.
سایر علل IUGR عبارت‌اند از:
اختلالات ژنتیکی جنین مانند سندرم داون (تریزومی ۲۱) نیز در ابتلا به محدودیت رشد داخل رحمی نقش داردن.
علائم IUGR چیست؟
بیشتر مادران باردار هیچ نشانه‌ای از کوچک‌بودن جنین نسبت به سن بارداری ندارند. حتی کوچک‌بودن شکم هم معیار قابل‌استنادی برای ابتلای جنین به این عارضه نیست. پزشک با سونوگرافی دقیق و بررسی اندازه‌های قسمت‌های موردنظر بدن جنین می‌تواند این عارضه را تشخیص دهد.
تشخیص IUGR
محدودیت رشد داخل رحمی بر اساس سن دقیق بارداری یا تاریخ دقیق زایمان تشخیص داده می‌شود. دانستن اولین روز از آخرین قاعدگی و انجام سونوگرافی سه‌ماهه اول بارداری (سونوگرافی nt) مهم‌ترین ابزار تعیین سن بارداری محسوب می‌شوند. پزشک پس از تعیین سن دقیق بارداری، می‌تواند محدودیت رشد داخل رحمی را با چند روش مختلف تشخیص دهد.
۱. اندازه ارتفاع فوندال رحم
ارتفاع فوندال یا ارتفاع رحم همان فاصله بین استخوان شرمگاهی تا بالای رحم است. پزشک با اندازه‌گیری این فاصله موقعیت و اندازه جنین را می‌سنجد. ارتفاع فوندال بر حسب سانتی‌متر اندازه‌گیری می‌شود و باید نزدیک به عدد تخمین‌زده‌شده برای سن بارداری باشد. مثلا اگر مادری در هفته ۳۲ بارداری باشد، باید ارتفاع فوندال رحم او حدود ۳۲ سانتی‌متر باشد. در صورتی که این فاصله کمتر از ۲۸ سانتی‌متر باشد، پزشک به محدودیت رشد جنین شک می‌کند.
۲. ارزیابی وزن مادر
پزشک در هر ملاقات وزن مادر را اندازه می‌گیرد و در صورتی که به مقدار معینی وزن اضافه نکرده باشد یا حتی وزن کم کرده باشد، شرایط رشد جنین را با دقت بیشتری بررسی می‌کند. زیادنشدن وزن مادر ممکن است باعث شود جنین نیز به‌خوبی وزن نگیرد.
۳. سونوگرافی
در صورتی که پزشک به محدودیت رشد داخل رحمی شک کند، سونوگرافی‌های بیشتری برای بررسی دقیق‌تر وضعیت رشد جنین تجویز خواهد کرد. با کشیدن پروب سونوگرافی روی شکم مادر، تصویری از جنین روی نمایشگر نقش می‌بندد. پزشک از این تصویر و اندازه‌های مشخص‌شده روی آن برای تخمین اندازه و وزن جنین استفاده می‌کند. یکی دیگر از کاربردهای سونوگرافی بررسی جریان خون از جفت است؛ گردش خون ضعیف ممکن است نشان‌دهنده IUGR باشد. سونوگرافی میزان مایع آمنیوتیک اطراف جنین را نیز اندازه‌گیری کند. مایع آمنیوتیک بسیار کم نیز نشانه‌ای است که پزشک را به IUGR ظنین می‌کند.
۴. آمنیوسنتز
آمنیوسنتز نوعی آزمایش تشخیصی بسیار دقیق برای بررسی سلامت جنین است. پزشک سوزن مخصوصی را وارد رحم می‌کند و مقداری از مایع آمنیوتیک را برای ارزیابی وضعیت جنین برمی‌دارد.
درمان جنین IUGR
درمان محدودیت رشد داخل رحمی به سن بارداری و وضعیت سلامت جنین بستگی دارد. متأسفانه این عارضه روش درمانی مشخصی ندارد. اقداماتی که در این شرایط برای حفظ سلامت مادر و جنین در نظر گرفته می‌شوند، عبارت‌اند از:
- افزایش نظارت: نظارت بر شرایط مادر و ارزیابی سلامت جنین یکی از مهم‌ترین اقدامات پزشک است.
- زایمان زودتر از موعد: اگر سلامت مادر یا جنین در معرض خطر باشد، ممکن است پزشک زایمان پیش از موعد (قبل از هفته ۳۷ بارداری) را توصیه کند.
- داروهای کورتیکواستروئیدی: اگر قرار باشد مادر زودتر از موعد زایمان کند، لازم است برای کامل‌شدن ریه‌های جنین کورتون تزریق کند.
چگونه می‌توانیم رشد جنین داخل رحم را افزایش دهیم؟
گرچه خوردن غذای بیشتر تضمین‌کننده رشد جنین نیست، قطعا پیروی از رژیم غذایی سالم در دوران بارداری یکی از مهم‌ترین عوامل رشد جنین محسوب می‌شود. خوردن میوه‌ها، سبزیجات، کربوهیدرات‌های سالم و پروتئین تمام مواد مغذی موردنیاز مادر باردار و جنین او را تأمین می‌کند.
مشکلات نوزادان IUGR
- افزایش احتمال القای زایمان؛
- مشکلات تنفس و بلع نوزاد در بدو تولد؛
- کمبود اکسیژن نوزاد در بدو تولد (هیپوکسی)؛
- آسپیراسیون مکونیوم (بلع مدفوع توسط جنین)؛
- قند خون پایین نوزاد در بدو تولد (هیپوگلیسمی)؛
- پلی سیتمی (افزایش تعداد گلبول‌های قرمز).
سرنوشت نوزادان IUGR چیست؟
برخی از نوزادانی که زود یا کوچک به دنیا می‌آیند، ممکن است به بستری‌شدن در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) نیاز داشته باشند. پس از گذراندن مدت‌زمان لازم و اطمینان از سلامت و ثابت‌شدن شرایط جنین، از بیمارستان مرخص می‌شود.
اقدامات مادر در شرایط محدودیت رشد جنین
به‌تازگی متوجه محدودیت رشد جنین شده‌اید؟ ناراحتی شما قابل‌درک است، اما اولین و مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید این است که استرستان را مهار کنید. این استرس بیشتر از هر چیزی برای جنینتان مضر است. سایر اقداماتی که می‌توانید در این شرایط انجام دهید، عبارت‌اند از:
- طبق زمان‌بندی مشخص به پزشکتان مراجعه کنید و سونوگرافی‌ها را به‌موقع انجام دهید.
- اگر مواد مخدر، سیگار یا الکل مصرف می‌کند، هرچه سریع‌تر آنها را کنار بگذارید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید و روزانه کالری کافی دریافت کنید.
- به‌اندازه کافی استراحت کنید و ۸ ساعت در شب بخوابید.
- به کاهش حرکات جنین توجه کنید و آن را با پزشک در میان بگذارید.
شما بگویید
شما چه تجربه‌ای در این زمینه دارید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
